Buluşunuzu PATENTLE koruma altına alın

Tarım dahil olmak üzere sanayinin herhangi bir kolunda var olan teknik problemlere getirilen teknik çözümler buluş olarak nitelendirilmektedir. Başka bir ifadeyle var olan problemlere getirilen teknik çözümler olarak da tanımlanabilir. Bir şeyin buluş olabilmesi için bir problem ve bu problemin çözümü şarttır.

Patentin konusu buluşlardır. Buluş, teknik bir soruna bulunan çözümün adıdır. Patent; olumlu yönüyle sahibine buluşu üzerinde ekonomik olarak yararlanma imkanı sağlayan ve olumsuz yönüyle de söz konusu buluştan başkalarının yararlanmasını yasaklama imkânı veren ve türüne göre 10 (Faydalı Model) ya da 20 (İncelemeli Patent) yıl koruma imkânı veren hukuki bir belgedir.Sinai Mülkiyet Kanunda İncelemesiz patent türü yoktur. 10.01.2017 den önceki başvurular mülga Patent KHK ya göre işlem görecektir.

Ankara'da bulunan Türk Patent ve Marka Kurumu, bu konuda kanunlarla yetkili kılınmıştır. Türk Patent ve Marka Kurumu'nda işlem yapma yetkisi de sadece başvuru sahiplerine ve TÜRKPATENT Sicili'ne kayıtlı resmi patent vekillerine tanınmıştır.

Öncelikle her buluş patent ile koruma altına alınamaz. Bir buluşun patent ile koruma altına alınabilmesi için 'yeni' ve 'sanayiye uygulanabilir' olması ve o güne kadar var olan Tekniğin Bilinen Durumu'nu aşan bir seviyede olması gerekir. Buluşun yeni sayılabilmesi için, Patent başvurusundan önce yazılı, sözlü ya da başka bir şekilde kamuya açıklanmamış olması gerekir. Buluş, konusunda uzman bir kişinin kolayca düşünüp ortaya koyamayacağı bir durumu ifade ediyorsa Tekniği Bilinen Durumu aşılmış sayılacaktır.

Aşağıda belirtilenler buluş niteliğinde sayılmaz:

-Keşifler, bilimsel teoriler ve matematiksel yöntemler,
-Zihni faaliyetler, iş faaliyetleri veya oyunlara ilişkin plan, kural ve yöntemler
-Bilgisayar programları.
- Estetik niteliği bulunan mahsuller, edebiyat ve sanat eserleri ile bilim eserleri.
- Bilginin sunumu.
Aşağıda belirtilen buluşlara ise patent verilmez.
- Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar.
- Mikrobiyolojik işlemler veya bu işlemler sonucu elde edilen ürünler hariç olmak üzere, bitki çeşitleri veya hayvan ırkları ile bitki veya hayvan üretimine yönelik esas olarak biyolojik işlemler.
- İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak teşhis yöntemleri ile cerrahi yöntemler dahil tüm tedavi yöntemleri.
- Oluşumunun ve gelişiminin çeşitli aşamalarında insan bedeni ve bir gen dizisi veya kısmi gen dizisi de dahil olmak üzere insan bedeninin öğelerinden birinin sadece keşfi.
- İnsan klonlama işlemleri, insan eşey hattının genetik kimliğini değiştirme işlemleri, insan embriyosunun sınai yada ticari amaçlarla kullanılması, insan ya da hayvanlara önemli bir tıbbi fayda sağlamaksızın hayvanlara acı çektirebilecek genetik kimlik değiştirme işlemleri ve bu işlemler sonucu elde edilen hayvanlar.

Patent isteme hakkı, patent başvurusu öncesinden başlayarak patent belgesi alınıncaya kadar geçen süreyi, patent hakkı ise patent belgesi alındıktan sonraki safhaları kapsamaktadır.

Bu zaman dilimleri içerisinde art niyetli bir kişi veya kuruluş tarafından Patent başvurusu gasp edilen kişi dava yoluyla kendine ait olan hakkın yeniden kendisine verilmesini talep edebilir. Patent hakkı aksi ispat edilene kadar kişilere verilen bir haktır. Aksi bir durumun ispat edilmesi durumunda patent hakkı gerçek sahibine verilir.

Patent verilebilmesi için aranan Tekniğin Bilinen Durumu'nu aşma kriterinin aranmadığı, yenilik ve sanayiye uygulanabilirlik şartlarının yeterli görüldüğü buluş çeşidi Faydalı Model'dir. Patent ile kıyaslandığında küçük buluşlara verilen belgeye Faydalı Model denilmektedir.

Genel anlamda, KOBİ'lerin buluş üretmesini ve bunları sanayiye uygulamasını teşvik etmek amacıyla düşünülmüş bir belge çeşididir. Patente oranla daha az maliyetli ve resmi işlemleri daha kısa süren basit bir sistemdir.

Bununla birlikte, yüksek bir teknoloji gerektirmesi sebebiyle, usuller ve usul uygulanarak elde edilen ürünler faydalı model koruması dışında bırakılmıştır. Konusu kimyasal madde olan buluşlar da aynı şekilde faydalı model koruması dışında bırakılmıştır.

Buluşun faaliyetine girişilebilmesi için bir Ar-Ge çalışması gerektirdiği düşünüldüğünde, başvurudan çok daha önce Ar-Ge çalışmaları sırasında atılması gerekli ilk adım hali hazırda bilinen ve mevcut tekniğe ilişkin bir Patent araştırmasının yapılmasıdır. Bu araştırma, Ar-Ge faaliyetine yön vereceği gibi zaten mevcut olması sebebiyle başvuru yapılması gerektirmeyecek buluşlar üzerinde ciddi maliyet ve zaman kaybını önleyecek çok önemli bir faaliyettir. Bu araştırma sonucu buluş konusu ile ilgili elde edilen verilerle, aynı konuda dünyadaki çalışmalar görülmüş olacak ve ilk olarak Ar-Ge buna göre yönlendirilmiş olacak ve başvuru aşamasında ise benzerleri dikkate alınarak çok daha dikkatli bir başvuru yapılması imkânı doğacak ve böylece korunması istenilen hak daha iyi belirlenmiş olacaktır. Kapsamlı bir Patent araştırmasının maliyeti 1.000-2.500 USD arasında değişmektedir. Bununla birlikte, buluş konusunda çalışan herkes de http://ep.espacenet.com adresi aracılığıyla yayınlanmış patentler ile ilgili ciddi bir çalışma yapabilmektedir.

Türkiye'de yürürlükte olan mevzuattan dolayı bazı özel hallerde yasal olmamasına rağmen aynı konu ile ilgili birbirinden bağımsız kişi veya kuruluşlara özellikle Faydalı Model belgeleri verilebilmektedir. Böyle bir durumda gerçek hak sahibi dava yoluyla her zaman için hakkının kendisine verilmesini talep edebilir.

Patent başvurusu için gereken evrakların TÜRKPATENT’e evrak girişinin gerçekleştiği gün koruma başlar. Ancak buluş henüz bir inceleme veya araştırmaya tabi tutulmadığı için "yenilik" ya da "buluş basamağı" kriterleri değerlendirilemeyeceğinden Patentin getirdiği yaptırım haklarının en azından buluş ilana çıkıncaya kadar (bu süre başvuru tarihinden itibaren 18 aydır) saklı tutulması ve eğer bu arada bir taklit durumu meydana gelirse, taklit ettiği düşünülen kişilere noter aracılığıyla ihtar gönderilmesi daha sağlıklı olacaktır.

• İncelemeli Patent (koruma süresi 20 yıl)
• Faydalı Model Belgesi (10 yıl) olmak üzere iki çeşittir.

TÜRKPATENT yaklaşık 2015 den bu yana spesifik başvurular hariç tüm başvuruları ararştırıp inceleyebiliyor. Sinai Mülkiyet Kanuunu ile birlikte süreler oldukça kısaldı. TÜRKPATENT’in taahhüt ettiği sürelere uyması ve erken ilan talebi yapılması durumunda faydalı modelde belge alma süreci yaklaşık 10-12 ay olması tahmin edilmektedir. Patent başvurularında tüm sürecin olumlu olması durumunda belge alma süreci yaklaşık 36 aydır.

Sinai Mülkiyet Kanununda faydalı modellerde araştırma olduğu için, Faydalı model başvuru maliyeti yaklaşık 1000-1500 USD. Patent başvurularında süreçe bağlı olarak 1.850-3.500 USD arasında değişmektedir. Burada belirtilen maliyetler ile ilgili bilinmesi gerekli bir diğer husus da, ödenmesi gerekli ücretlerin belge alma süresi boyunca gerekli zamanlarda ödenecek olmasıdır. Yine bilinmesi gerekli bir diğer husus ise belge sahiplerinin TÜRKPATENT’e yıllık harç ödemek zorunluluğunda bulunmalarıdır.

Patent sahibi veya yetkili kıldığı kişi, patentle korunan buluşu kullanmak zorundadır. Kullanımın değerlendirilmesinde pazar şartları ve patent sahibinin kontrolü ve iradesi dışındaki şartlar göz önünde tutulur. Ayrıca, Patent ya da Faydalı Modelin koruma süresi boyunca yenilme ücretinin ödenmesi gerekmektedir. İlk yenileme başvuru tarihinden itibaren 3. Yılda, diğer yenilemeler her yıl ödenmelidir.

Patent ya da Faydalı Model hangi ülkede alınmışsa o ülkede koruma sağlayan belgelerdir. Bu sebeple Türkiye'de belgeye bağlanmış bir patent ya da Faydalı Model ancak Türkiye'de koruma altında olacaktır. Başkaca ülkelerde buluşun korunması istendiğinde, istenilen ülkelerin patent ofislerine tescil için müracaat edilmesi gerekmektedir.

Evet, alınabilir. Patentli bir ürün üzerinde patente konu olabilecek ikinci bir buluş yapılabilir, ikinci yapılan buluşun da patent belgesi almaya hakkı vardır. Dikkat edilmesi gereken husus koruma süresi içerisinde her iki patent sahibi de birbirlerinden izin almaksızın, birbirlerinin buluşlarını kullanamazlar.

Patentli bir ürün üzerinde tamir, hakkın kapsamının ihlali anlamına gelmez. Kişi veya kuruluşlar bedel ödeyerek aldıkları bir patentli ürün üzerinde tamir işlemi yapabilirler. Çünkü Patent sahibi ürünü satarak üzerindeki koruma hakkını tüketmektedir.

Fakat son kullanıcı harici bir kişi tarafından, patent sahibinden izin almaksızın, ticari bir amaçla, patentin esaslı parçaları üzerinde yapılacak tamir kapsamını aşarak yeniden elde etme, üretme boyutuna girecek şekildeki faaliyetler tamir olarak değerlendirilemez. Bu tür durumların somut örneğe göre değerlendirilmesi yerinde olacaktır.

Temel olarak yurt dışında üç şekilde koruma talep edilir.

• Klasik Patent
Korumanın sadece 2-3 ülkeyle sınırlı kalacağı durumlarda tercih edilmelidir. Her ülke için tek tek başvuru yapılıp her ülkede ayrı ayrı tüm patent süreci (araştırma, inceleme) tekrarlanır.
• PCT (Patent İşbirliği Anlaşması)
Koruma çok sayıda ülkede talep edilecek ise tercih edilmelidir. Tek bir başvuru ile PCT’ye üye olan 146 ülkenin tamamında koruma talep edilebilmektedir. PCT patenti bir belge değildir. Araştırma inceleme işlemlerinin ortak yapıldığı bir sistemdir. Bu ortak araştırma ve inceleme raporları daha sonra PTC’ye üye ülkelere geçiş yapıldığında etkisini gösterecektir.
• EPC (Avrupa Patent Sözleşmesi)
Sadece Avrupa kapsamında (38 ülke) bir koruma düşünülüyor ise tercih edilmelidir. Araştırma ve inceleme işlemleri tamamlandıktan sonra eğer patent başvuru kriterlerini sağlarsa belge alır ve EPC'ye üye ülkelerden istenilenlerde sunulan tercümeyle birlikte koruma başlatılır.

• Buluşun ekonomik faydalarından sadece buluş sahibinin yararlanmasına imkân vererek, rakiplerine karşı teknik ve ekonomik üstünlük kazandırır.
• Mülkiyet hakkı sağlayan bir hak olarak devir alınabilir ve devir edilebilir.
• Söz konusu buluştan başkalarının (rakiplerin), yararlanmasını yasaklama hakkı sağlar.
• Buluşun ekonomik faydalarından sadece buluş sahibinin yararlanmasına imkân vererek, rakiplerine karşı teknik ve ekonomik üstünlük kazandırır.
• Mülkiyet hakkı sağlayan bir hak olarak devir alınabilir ve devir edilebilir.
• Söz konusu buluştan başkalarının (rakiplerin), yararlanmasını yasaklama hakkı sağlar.
• Lisans verilmesi yoluyla başka kişilere hak tanıma imkânı verir. Lisans bir tür kiralama hakkıdır. Böylece, buluş sahibi buluşunu kendisi kullanırken, ekonomik bir yarar karşılığında ya da karşı lisanslar alınması karşılığında, başkalarına da söz konusu hakkı kullandırma hakkını elinde tutmuş olur.
• Tüm dünyada olduğu gibi ticari bir prestij sebebidir.
• Taklit edilmesi halinde hukuki ve cezai her türlü yasal imkânın kullanılmasına imkân verir.

Başvuru yapılmadan önce sektördeki son durum ciddi bir şekilde (piyasalarda, TÜRKPATENT kayıtlarından, Avrupa Patent Ofisi araştırma sayfasından vb.) yenilik araştırması yapılmalıdır. Buluşunu hiçbir kişi veya kuruluşla paylaşmadan, güvendiği, yeterlilik sahibi bir patent vekiliyle irtibata geçmelidir.

Patentli bir ürünü taklit etmek çok ağır cezalarla karşı karşıya kalmamız anlamına gelmektedir. Asgari olarak aşağıdaki aşamalar gerçekleştirilmelidir:

• Yapmış olduğu üretimin dayandığı bir patent başvurusu olup olmadığını netleştirmelidir.
• Patent bültenlerinden sektörlerindeki rakiplerinin geliştirdiği yenilikleri yakından takip etmeli gerekli gördüğü durumlarda müdahil olmalıdır.
• Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler bir kişiden oluşsa dahi Ar-Ge departmanlarını kurmalıdır.
• Periyodik aralıklarla "Avrupa Patent Ofisi ve Türk Patent ve Marka Kurumu" web sayfaları incelenerek yenilikler ve gelişmeler yakından takip edilmelidir.

Tabii ki, eğer yaptığınız makinenin çalışma mantığı açısından dünyada benzerleri yoksa veya yaptığınız makine emsallerine oranla çok ciddi bir artı sağlıyorsa Patent başvurusu yapılması tavsiye edilmektedir. Diğer taraftan eğer aynı mantıkta çalışan farklı birçok makine halihazırda piyasada mevcutsa ancak sizin makineniz sadece belli detaylarda diğerlerinden ayrılıyorsa tavsiyemiz Faydalı Model başvurusu yapmamız yönünde olacaktır. Bununla beraber net bir karar ancak makinenin ve içerdiği yeniliklerin uzman bir patent vekili tarafından incelenmesi sonucunda verilebilir.

Bu sorunun cevabı yapılan değişikliğin türüne göre farklılık göstermektedir. Genellikle malzemeye yönelik basit değişiklikler (çelik olan bir parçayı alüminyum yapmak gibi) gerçekten bir avantaj sağlamıyorsa buluş niteliği taşımadığı için Faydalı Model veya Patentle korunamamaktadır. Diğer taraftan kullanılan malzemede içerik açısından yenilikler varsa (malzeme alaşımını değiştirerek daha hafif ama daha mukavim bir malzeme üretmek gibi), bu tür buluşlar doğrudan kimya ve malzeme bilimi ile ilgili olduğundan ancak patentle korunabilmektedir.

Patent/Faydalı Model hakkı sahibi Türkiye'de bir Patent/Faydalı Model başvurusu yaptıktan ve tercihen başvurusu yayınlandıktan sonra:

• Patent/Faydalı Model konusu ürününün izni olmadan her türlü satış ve imalatı yasaklama
• Patent/Faydalı Model konusu ürünün izni olmadan ihraç ve Türkiye'ye ithal edilmesine engel olma
• Patent/Faydalı Model konusu ürünün izni olmadan kişisel amaçtan fazla elde bulundurulmasını ve kullanılmasını yasaklama
• Patent/Faydalı Model hakkının kullanılmasının başkasına teklif edilmesini yasaklama
• Patent konusu bir usulü kullanılarak üretilmiş olan ürünlerin satılmasını, ticari amaçla elde bulundurulmasını ve ithalini yasaklama hakkına sahip olup yukarıda sayılı olan fiillerden birisinin veya birkaçının işlenmesi halinde Patent/Faydalı Model hakkına tecavüz edildiğini ileri sürerek dava açma yetkisine sahip bulunmaktadır. Bu sayede Patent/Faydalı Model hakkını elinde bulunduran kişi piyasada kendi alanında tekel olabilme imkânına sahiptir.

Gerçekten yeni olduğuna inandığınız bir buluşunuz varsa, bunu koruma altına almanızı önemle tavsiye ediyoruz. Aksi takdirde:

• Rakip firmalarının hemen ürününüzü taklit yoluna gidip belki de daha düşük fiyatlarla piyasaya sürerek pazar payınızı ciddi oranda daraltması,
• Bazı şahısların sizin buluşunuzu kendi adına bir Patent/Faydalı Model başvurusu yaparak size yaptırım uygulamaya çalışması (bu durumda sizin aksini ispatlamanız ortada bir başvuru olmadığından bazen yıllar alabilmektedir) gibi senaryolar sizin için ne yazık ki kaçınılmaz olacaktır.

Ne yazık ki hayır. Bir Patent/Faydalı Model başvurusu sadece başvurulduğu ülkede geçerlidir. Bununla beraber eğer yurtdışında da bir koruma istiyorsanız yurtdışı başvurunuzu Türkiye'deki başvuru tarihinden itibaren en geç 12 ay içersinde size uygun olan bir yurtdışı patent başvuru sistemini seçmek suretiyle (PTC, EPC veya klasik patent gibi) yapmanız gerekmektedir.

Buradaki hassas nokta rakip firmanın yaptığı değişikliklerin içeriğidir. Bu bağlamda, yapılacak ilk şey rakip firmanın yaptığı başvurunun sizin başvurunuzun istemleri dahilinde kalıp kalmadığının tespitidir. Eğer başvurunuzu gerçekten uzman bir patent vekili hazırlamışsa zaten istemleri mümkün olduğunca geniş tutacak böylece rakip firmaların basit değişikliklerle sizin başvurunuzu aşmasını bu yolla engelleyecektir, ikinci olarak, rakip firmanın faydalı modelinde ortaya konan ürünün gerçekten buluş niteliği taşıyıp taşımadığı, diğer bir deyişle emsallerine oranla gerçekten teknik bir artısı olup olmadığı uzman bir vekilin görüşleri ışığında değerlendirilmelidir. Zira genel pratikte bir ürününün Patent/Faydalı Model hakkını elde edebilmesi için buluş niteliği taşıması en temel şarttır.

Her iki şekilde yapılacak çalışma sonucunda ürünün buluş niteliği içermediği ve/veya sizin faydalı modelinizi ihlal ettiğini tespit ederseniz, atmanız gereken bir sonraki adım rakip firmanın faydalı modeline Resmi Patent Bülteni'nde yayınlandıktan sonra bu başvuruya itiraz etmek olmalıdır.

Diğer taraftan, tavsiyemiz her zaman için bir geliştirme yaptığınızda patent/faydalı model başvurusu yapmadan önce "Ben bir rakip firma olsaydım bu ürünü nasıl taklit ederdim?" şeklinde düşünmeniz, bu düşünce ışığında çeşitli alternatif yapılanmaları kafanızda ortaya koymanız ve patent vekilinizi başvuru öncesi bu konuda bilgilendirmeniz yönünde olacaktır.

Sınai Mülkiyet Kanununda "Patentlenebilir buluşlar" ile "Patentlenebilirliğin istisnaları” madde 82 de sıralanmıştır.
Bu maddeye göre bilgisayar programlarının buluş niteliğinde sayılamayacağı belirtilmiştir. Bilgisayar yazılımları belirli programlama dilleri kullanılarak kodlar vasıtasıyla hazırlanmakta ve yüklendikleri bilgisayarlarda iş görmektedirler. Burada kastedilen korunmama bu kodlar sonucu ortaya çıkan yazılımın kendisidir. Bu ortaya çıkan yazılım bilim eserleri gibi Copyright kanunuyla korunmaktadır.

Bazı durumlarda bahsedilen kodlar vasıtasıyla ortaya konulan yazılımların algoritmaları "yeni, sanayiye uygulanabilir ve konuda uzman olan bir kişi tarafından aşikâr şekilde ortaya konulamayacak çözümler" içerebilmektedir. Bu başlıklar ise patentle korunabilecek konular ve buluşlar arasında sayılmıştır.
Eğer ortaya konulan yazılım sadece gelir getirecek bir inovasyon ise örneğin, farklı bir raporlama, pazarlama, sipariş alma veya bir ödeme yöntemi vb. başka bir değişle var olan bir "teknik probleme çözüm" getirmiyorsa, sadece yenilik sunuyor ve bu yenilik orta düzey bir uzmanın fazla bir düşünsel faaliyet yapmaksızın ortaya koyabileceği yenilik ise patent alamayacaktır.
Ancak eğer yazılımınız:
Teknik probleme çözüm getiriyorsa,
Bu çözüm yeni ise,
Bu çözüm sanayinin herhangi bir dalına uygulanabiliyor ise,
Çözümünüz konuda uzman bir kişiye bahsedilen problemi söylediğinizde basitçe ortaya koyabileceği bir çözüm değilse, algoritma ve/veya donanımlar olarak bir sistem şeklinde koruma imkânı vardır. Somut proje hakkında teknik bilgiler olmaksızın yapılacak yorumlar bizleri hatalı yönlendirmelere sevk edebilir. Bu sebeple projenin detayları bir patent vekiliyle paylaşılarak vekilin yorum yapması daha sıhhatli bir sonuca götürecektir.

Bilim Kurulunun 02 Kasım 2013 tarihinde gerçekleştirilen toplantısında, ülkemiz kaynaklı ulusal ve uluslararası patent başvuru sayısının artırılması, gerçek ve tüzel kişilerin patent başvurusu yapmaya teşvik edilmesi ve ülkemizdeki patent sayısının artırılmasını hedefleyen 1602 kodlu TÜBİTAK Patent Destek Programı 01.01.2014 tarihinde yürürlüğe girmesine karar verilmiştir.

Bu program kapsamında Türk Patent ve Marka Kurumu, Dünya Fikri Haklar Örgütüne(WIPO), Avrupa Patent Ofisine (EPO), Japonya Patent Ofisine(JPO), Amerika Birleşik Devletler Patent ve Marka Ofisine (USPTO) yapılacak olan patent başvuruları desteklenecektir. Konu ile ilgili ayrıntılı bilgiye TÜBİTAK internet sayfasından ulaşılabilir.

Evet, alınabilir. Patentli bir ürün üzerinde patente konu olabilecek ikinci bir buluş yapılabilir, ikinci yapılan buluşun da patent belgesi almaya hakkı vardır. Dikkat edilmesi gereken husus koruma süresi içerisinde her iki patent sahibi de birbirlerinden izin almaksızın, birbirlerinin buluşlarını kullanamazlar.

Patentli bir ürün üzerinde tamir, hakkın kapsamının ihlali anlamına gelmez. Kişi veya kuruluşlar bedel ödeyerek aldıkları bir patentli ürün üzerinde tamir işlemi yapabilirler. Çünkü Patent sahibi ürünü satarak üzerindeki koruma hakkını tüketmektedir.

Fakat son kullanıcı harici bir kişi tarafından, patent sahibinden izin almaksızın, ticari bir amaçla, patentin esaslı parçaları üzerinde yapılacak tamir kapsamını aşarak yeniden elde etme, üretme boyutuna girecek şekildeki faaliyetler tamir olarak değerlendirilemez. Bu tür durumların somut örneğe göre değerlendirilmesi yerinde olacaktır.