Kimi ürünler üretildikleri bölge ile özdeşleşirler. Bu ürünlerin haklarını ve varlıklarını uzun yıllar boyunca koruyabilmek için coğrafi işaret alınması gerekir. Bu yazımızda coğrafi işaret nedir ve
coğrafi işaret başvurusu nasıl yapılır gibi sorulara yanıt arayacağız.
Coğrafi İşaret Nedir?
Bir ürünü, benzerlerinden ayıran en temel özelliği üretildiği yöre ise, bu ürün için ‘yöresel’ ifadesi kullanılır. Yöresel ürünler, bulundukları ya da üretildikleri bölge ile özdeşleşir ve orası ile anılır. Bu tip ürünlerin yöreselliğini yasal olarak ifade eden işaretlere de coğrafi işaret denir. Ülkemizde coğrafi işareti almış ürünlere örnek olarak; Antakya künefesi, Kayseri pastırması, Kars kaşarı, Amasya elması, Malatya kayısısı, Antep baklavası gösterilebilir.
Bir ürünün coğrafi işareti alabilmesi için şu özellikleri taşıması gerekir:
- Coğrafi sınırları belirli bir alan içinde yer alması
- Bu alana ait özellikler neticesinde meydana gelmiş bir ürün olması
- Bir karakteristik özellik taşıması ve bu karakteristik özelliğin bulunduğu bölge ile ilişkilendirilmiş olması
Coğrafi işaret başvurusu, menşe ve mahreç olmak üzere iki şekilde yapılabilir:
- Menşe başvurusu, ilgili ürünün tüm niteliklerinin söz konusu bölge ile bire bir bağı olduğunu ifade eder. Bu açıdan bakıldığında diğer bölgelerde yetiştirilen ya da üretilen aynı cins ürünlerin, coğrafi işaret almaya hak kazanmış ürün ile aynı olmadığı tescil edilmiş olur.
Coğrafi sınırları belli bir şekilde çizilmiş, tüm özellikleri ile o bölgeye ait olan ve o bölge dışında üretilemeyen ürünler için verilir. Örneğin, Afyon kaymağı, Finike portakalı, Anzer balı, Van otlu peyniri gibi
- Mahreç başvurusu ise bölge kavramı açısından daha esnek olmakla birlikte, ürün özelliklerini ve üretim yöntemlerini gözeterek, niteliklerinin diğerlerinden farklı olduğunu tescil eder. Bu durumda aynı ürün coğrafyaya bağlı olmaksızın farklı yerlerde üretilse bile özgün özelliklerini taşımak zorundadır.
Coğrafi sınırları belli bir şekilde çizilmiş, ancak belirgin özellikleri ile o bölgeye ait olan ve üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinden en az biri belirlenmiş coğrafi alanın sınırları içinde yapıldığı ürünler için verilir. Örneğin, Akçaabat köftesi, Balıkesir höşmerim tatlısı, Adana kebabı, Antakya künefesi gibi.
Coğrafi İşaret Nasıl Alınır?
Coğrafi işaret nasıl alınır diye merak edenler için, yazımızın bu bölümünde coğrafi işaret başvurusu konusuna yer vereceğiz. İlk olarak, belirlenen yöresel ürün için menşe adı mı, yoksa mahreç işareti başvurusu mu yapılacağı araştırılmalıdır. Daha sonra ilgili belgeler hazırlanarak Türk Patent ve Marka Kurumu coğrafi işaret tescili başvurusu yapılabilir.
Coğrafi işaret için yapılan başvurular TÜRKPATENT tarafından, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ve yönetmeliği nezdinde belirtilen usul ve esaslara göre değerlendirilir. Başvurular TÜRKPATENT elektronik başvuru sistemi EPATS üzerinden yapılır. Buna göre başvuru yapacakların aşağıdaki hususlarda hazırlıklarını önceden tamamlaması gereklidir:
· Başvuru sahibi hakkında gerekli bilgileri içeren başvuru formu,
· Talebin coğrafi menşe ya da mahreç işaretlerinden hangisini kapsadığına dair açıklama,
· Değerlendirmeye alınacak başvurunun uygunluğunu kanıtlayan belgeler,
· Ürünün tanımı ve üretim yöntemi hakkında kanıt niteliği taşıyan belge ve bilgiler,
· Coğrafi alan hakkında detaylı bilgi,
· Ürün ve üretim yöntemlerinin coğrafi alan ile ilişkisini açıkça ortaya koyan belge ve bilgiler,
· Ürünün söz konusu bölgede üretimi ile ilgili tarihsel süreci açıklayan dokümanlar,
· Denetim süreçleri ile ilgili taahhütnameler ve denetleme kriterleri ,
· Coğrafi işaretin kullanım şeklini belirleyen sembol, etiket ve ambalaj benzeri dokümanlar
Coğrafi İşaret Onay Süreci
6769 sayılı Sinai Mülkiyet Kanunu kapsamında, dikkat edilmesi gereken bazı önemli hususlar vardır. Coğrafi işaret onay süreci öncesinde, bilinmesi gereken konuların başında, coğrafi işaret başvuruları ile, bireysel bir hak elde edilemeyeceği gelir. Başvuru sonucunda elde edilen haklar, tek bir kişiye ait olmayıp, o ürünün üretildiği bölgenin tüm üreticilerinin ortak kullanımına sunulur.
Bu doğrultuda başvuru; üretici grupları, ürün ile yetkili dernekler, vakıflar ve veya coğrafi yöre ile ilgili kamu kuruluşları tarafından gerçekleştirilmelidir.
Türk Patent ve Marka Kurumu, başvuru aşamasında sunulan teknik bilgilerin kanıtlanması için, ilgili uzman, kamu kuruluşu ya da üniversitelerden inceleme talep edebilir. Kurum tarafından talep edilen incelemenin maliyeti, başvuru sahibi tarafından ödenir.
Geleneksel ve kültürel değerlerimizin korunarak yüzyıllar boyunca varlığını sürdürmesi için büyük önem taşıyan coğrafi işareti başvurularınızda Destek Patent’in uzman ve deneyimli kadrosundan faydalanmak için hemen arayabilirsiniz.
Coğrafi İşaretli Bazı Ürünler
Coğrafi işaretin nasıl alındığını öğrendikten sonra gelin, hangi ürünlerin tescile uygun olduğuna yakından bakalım:
· El sanatları kategorisinde Yağcıbedir halısı, Bursa bıçağı, Edirne mis meyve sabunu, Nallıhan iğne oyası ve Gaziantep Kutnu kumaşı en iyi örnekleri teşkil eder.
· Tarım ürünleri içerisinde Kars balı, Antep fıstığı, Taşköprü sarımsağı, Gölbaşı sevgi çiçeği ve Çelikhan tütünü coğrafi işaret alan ürünler arasındadır.
· Gıda çeşitleri konusunda ülkemiz en az tarım ürünleri kadar zengin çeşitliliğe sahiptir. Antep baklavası, Bursa kestane şekeri, Maraş tarhanası, Edirne tava ciğeri ve daha birçok ürün bu listeye girer.
· Hayvan kategorisinde Sivas Kangalı ve Kars Türk çoban köpeği coğrafi işarete sahiptir.
· Doğaltaş ve madenler arasında ise Afyon mermeri, Eskişehir lületaşı ve oltu taşı coğrafi işaretli değerlerimiz arasında yer alır.
Başvuru süreçlerinizi yönetmek ve denetlemek için profesyonel danışmanlık hizmetleri veren
Destek Patent ekibinden yardım alabilirsiniz.
